Κομμουνισμός και κόκα κόλα

Μπορεί να ακούγεται περίεργο, αλλά αν ακόμη και σήμερα ερωτηθεί ένας πολίτης από πρώην κομμουνιστική χώρα τι επιθυμούσαν περισσότερο την περίοδο του κομμουνισμού, δεν θα απαντήσει τον καπιταλισμό αλλά την κόκα κόλα. «Όταν ήμουν στο σχολείο, είχα ένα κουτάκι κόκα κόλα λάιτ και όταν είχαμε επισκέπτες στο σπίτι, αισθανόμουν σα βασιλιάς που είχα κάτι δυτικό», θυμάται σήμερα ο 34χρονος Τσέχος Μίρελ Μαλότα, που εργάζεται ως ανώτατο στέλεχος σε επιχείρηση.

Οι πολίτες των πρώην κομμουνιστικών χωρών που μεγάλωσαν σε κομμουνιστικό καθεστώς και τώρα είναι μέλη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, είναι περίπου 72 εκατομμύρια και οι μνήμες τους, καλές και κακές, από την εποχή που η Ευρώπη ήταν διαιρεμένη εξακολουθούν να δίνουν το πλαίσιο της πολιτικής κατάστασης σήμερα.

Για κάποιους ενεργούς διαφωνούντες, ήταν μία περίοδος τρόμου καθώς η ακρόαση ενός δυτικού ραδιοφωνικού σταθμού, η κριτική στο καθεστώς ή ακόμη και ο εορτασμός των Χριστουγέννων μπορούσαν να οδηγήσουν κάποιον στη φυλακή ή και ακόμη χειρότερα.

«Κάθε 24 Δεκεμβρίου, κλειδώναμε τις πόρτες, κλείναμε τα παράθυρα, ανάβαμε ένα κερί και καθόμασταν γύρω- γύρω να τραγουδήσουμε τα κάλαντα, πάντοτε φοβόμουν ότι η μυστική αστυνομία θα μας άκουγε και θα μας συλλάμβανε και γι’ αυτό από τότε μισώ τα κάλαντα», δηλώνει ένα 33χρονος διαφημιστής από τη Ρίγα της Λετονίας.

Για πολλούς, το κύριο συναίσθημα ήταν μία απελπισμένη επιθυμία για δυτικά καταναλωτικά αγαθά, ένα σύμβολο αίγλης, όπως θυμάται η Γελένα, μία 40χρονη ρωσικής καταγωγής, Λετονή η οποία περιγράφει τι έγινε όταν μία φορά, ένα αμερικανικό μουσικό συγκρότημα επισκέφθηκε την καλοκαιρινή κατασκήνωση όπου πήγαινε. Όλα τα παιδιά έκαναν παρέλαση μπροστά τους για να αποδείξουν ότι ήξεραν τους κανόνες συμπεριφοράς και όταν κάποια μέλη του συγκροτήματος τους πέταξαν μερικές αμερικανικές τσίχλες, έγινε μάχη για το ποιος θα πρωτοπάρει τα περιτυλίγματα.

Ήταν η εποχή που η αδυναμία της κομμουνιστικά σχεδιασμένης οικονομίας σήμαινε ότι ο μόνος τρόπος να βρεις μοντέρνα ρούχα ήταν να τα ράψεις μόνος ή να γίνεις φίλος με τον ιδιοκτήτη του πλησιέστερου καταστήματος.

Σε όλη την Ανατολική Ευρώπη, άχαρα αυτοκίνητα χωρίς καμία λάμψη, όπως τα Lada, τα Trabant, τα Wartburg και τα Polski Fiat ήταν περιζήτητα και χρειαζόταν πολύς χρόνος αναμονής για να τα αποκτήσεις.

Όμως ενώ πολλοί πολίτες αυτών των κρατών θυμούνται να περιμένουν σε ουρές για βασικά αγαθά, όπως ρούχα, παπούτσια και χαρτί τουαλέτας, θυμούνται παράλληλα και ότι εκείνη την εποχή είχαν εγγυημένη εργασιακή ασφάλεια και το μόνο που χρειαζόταν να κάνουν για να πληρωθούν ήταν να εμφανίζονται απλώς στη δουλειά τους.

Είναι μία πραγματικά πικρή σκέψη το 2009, καθώς η περιοχή σαρώνεται από την παγκόσμια οικονομική κρίση.

` «Εκείνες τις ημέρες δεν υπήρχε τίποτε στα μαγαζιά αλλά είχαμε πολλά λεφτά, τώρα τα μαγαζιά είναι γεμάτα αλλά δεν έχουμε λεφτά να αγοράσουμε τίποτε», δηλώνει, ο Αντρέι, ένας 49χρονος γεωργός από τη βορειοανατολική Πολωνία.

Το αίσθημα της ασφάλειας είχε επεκταθεί και πέρα από το χώρο εργασίας καθώς κοινωνικά προβλήματα, όπως η εγκληματικότητα, η κατάχρηση ναρκωτικών και ο ρατσισμός ήταν ασθένειες της Δύσης και η έξαρση τους μετά το 1989 έχει αφήσει πολλούς πρώην κομμουνιστές να λαχταρούν την ασφάλεια του παρελθόντος.

Μία δημοσκόπηση στην Ουγγαρία, την πιο φιλελεύθερη από τις κομμουνιστικές χώρες, με μεγάλη πρόσβαση, τότε, στα δυτικά προϊόντα, έδειξε ότι τα ? όσων γεννήθηκαν μετά το 1968 πιστεύουν ότι η ζωή ήταν πιο ευτυχισμένη επί κομμουνισμού, κάτι που οι αναλυτές αποδίδουν στο αίσθημα της ασφάλειας.

Αλλά πάνω από όλα, η κόκα- κόλα με τις διαφημίσεις της γεμάτες όμορφους, μοντέρνους και ελεύθερους έφηβους ήταν το σύμβολο του ότι όλα ήταν καλύτερα στη δύση, «ένα σύμβολο ελευθερίας», όπως λέει ο Μαλότα για το δικό του κουτί.

Μάλιστα το 1969, το συγκεκριμένο αναψυκτικό είχε τη μοναδική τιμή να αναφερθεί σε μία σοβιετική κωμωδία, στην οποία ο Σεμιόν Γκορμπούνκοφ γυρίζει σπίτι έπειτα από μία κρουαζιέρα στη Μεσόγειο και η γυναίκα του τον ρωτά με ανυπομονησία: «Ήπιατε κόκα κόλα; Πως ήταν;»

Ο Γκορμπούνκοφ, τον οποίο υποδυόταν ο θρύλος της σοβιετικής κωμωδίας Γιούρι Νικούλιν, γρύλισε περιφρονητικά και γύρισε από την άλλη πλευρά για να κοιμηθεί.

Η αλλαγή από τον επιθετικό κομμουνισμό στον επιθετικό καπιταλισμό αποτυπώνεται ανάγλυφα σε ένα τσέχικο ανέκδοτο, δημοφιλές και πριν αλλά και μετά την πτώση του κομμουνισμού, το 1989.

«Οι σοβιετικοί κερδίζουν τους αμερικανούς στον αγώνα δρόμου ποιος θα φτάσει πρώτος στη Σελήνη και αρχίζουν να τη βάφουν κόκκινη. Όταν οι πρώτοι αμερικανοί πλησίαζαν, ο πλανήτης ήταν σχεδόν καλυμμένος. Τότε ρώτησαν το διαστημικό κέντρο στο Χιούστον τι να κάνουν για να πάρουν την απάντηση: «Περιμένετε να τελειώσουν και όταν το έχουν κάνει πάρτε την άσπρη μπογιά και γράψτε κόκα κόλα.»

Πηγή:http://www.ert.gr