Βατερά, Μυτιλήνη, ιστορίες με άρωμα ούζου

Στα Βατερά της Λέσβου θα νιώσετε τη γοητεία του φυσιολάτρη και του κατατρεγμένου. Φρικιά και αποστασιοποιημένοι. Νορμάλ και αντιδραστικοί. Η παραλία έχει πάντα μια θέση για όλους. Η τύχη είναι πως δεν ανακαλύφθηκε από τους πολλούς.

Δέκα χιλιόμετρα καθαρής αμμουδιάς, νερά με κρυστάλλινη διαύγεια και ένας ορίζοντας που δεν σταματάει παρά μόνο στο απέραντο γαλάζιο είναι η καλύτερη εγγύηση για τους λάτρεις της θάλασσας.

Μόλις γύρισα από τα Βατερά, την ομορφότερη παραλία της Λέσβου, που συμπεριλαμβάνεται στο top ten των πιο προικισμένων παραλιών της Ελλάδος.

Μυτιλήνη

Αυτονόητο ότι η ακτή έχει «Γαλάζια Σημαία», ενώ κατά μήκος της λειτουργούν σύγχρονες ξενοδοχειακές μονάδες που διαθέτουν όλες τις ανέσεις. Επίσης υπάρχουν εστιατόρια, γραφικές ταβέρνες για νόστιμους γαστρονομικούς συνδυασμούς και κέντρα νυχτερινής διασκέδασης για βραδιές όλο ζωντάνια και ξεφάντωμα. Επιπλέον η περιοχή προσφέρεται για θαλάσσια σπορ, εκδρομές με καραβάκια στα γειτονικά ακρογιάλια και πεζοπορικές εξερευνήσεις.

Στα άκρα της θάλασσας εκβάλλουν δυτικά ο Αλμυροπόταμος και ανατολικά ο Βούρκος ποταμός, οι οποίοι αποτελούν ενδιαφέροντες υγροβιότοπους. Ειδικά ο Αλμυροπόταμος, ο οποίος πηγάζει απ’ τις θερμοπηγές του Πολιχνίτου και έχει νερό όλο το χρόνο, δίνει καταφύγιο σε πολλές χελώνες, νερόφιδα, νερόκοτες και διάφορα άλλα είδη πουλιών, που ξεκόβουν απ’ τους γειτονικούς υγροβιότοπους του κόλπου Καλλονής. Στα πλεονεκτήματα του Αλμυροπόταμου είναι οι παρόχθιοι δρόμοι, που επιτρέπουν την εύκολη εξερεύνησή του σε μεγάλο βάθος. Εξαιρετική και ενδιαφέρουσα είναι και η πανίδα της περιοχής με σπάνια είδη λουλουδιών.

Τα κοντινά καταπράσινα βουνά είναι κατάσπαρτα με μικρά ξωκλήσια και απομεινάρια πολιτισμού από άλλες εποχές. Μια ιστορία χιλιάδων χρόνων απλώνεται μπροστά στα μάτια του επισκέπτη που αντικρίζει μαρμάρινα υπολείμματα αρχαίων ναών να σώζονται στα θεμέλια παλαιοχριστιανικών εκκλησιών που μαρτυρούν ένα ένδοξο παρελθόν.

Πρέπει να δείτε

Στην ανατολική πλευρά του κόλπου της Καλλονής βρίσκεται ο Πολιχνίτος, που απέχει 6 χλμ. από τα Βατερά. Είναι από τις πιο γραφικές κωμοπόλεις της Λέσβου. Επιβλητικά αρχοντικά, νεοκλασικά δημόσια κτίρια, ένα πανέμορφο πολιτιστικό πολύκεντρο και η εντυπωσιακή τρίκλιτη βασιλική του Αγίου Γεωργίου συνθέτουν την εικόνα μιας περιοχής με πλούσιο παρελθόν. Το όνομά του πήρε από την ένωση των λέξεων «πολλά ίχνη», γιατί κατά την προφορική παράδοση πολλά μικρά χωριουδάκια (ίχνη) κυρίως παραλιακά για τον φόβο των πειρατών αναγκάσθηκαν να μετοικήσουν στη σημερινή περιοχή που βρίσκεται μακριά από τη θάλασσα, περιβάλλεται από υψώματα και είναι αόρατη, τόσο από τον κόλπο της Καλλονής όσο και από το Αιγαίο Πέλαγος.

Η φύση χάρισε στον Πολιχνίτο τις πιο θερμές πηγές στην Ευρώπη, που αναβλύζουν μέσα από ηφαιστειογενή πρωτογενή και δευτερογενή πορώδη πετρώματα. Η θερμοκρασία του νερού είναι μεταξύ 67 και 92 βαθμών Κελσίου και στους λουτήρες μεταξύ 42 και 44 βαθμών Κελσίου. Θεωρούνται εφάμιλλες του Βισμπάντεν της Γερμανίας και έχουν θεραπευτικές ιδιότητες (πέρα από τις χαλαρωτικές) για χρόνιους ρευματισμούς, αρθροπάθειες, χρόνιες σπονδυλαρθρίτιδες, οσφυοισχιαλγία, δευτεροπαθείς δερματικές παθήσεις, ουρική αρθρίτιδα, φλεγμονώδεις παθήσεις γυναικολογικής προέλευσης, δυσλειτουργία σαλπίγγων κ.ά.

Προχωρώντας προς τα βόρεια βρίσκονται οι αλυκές Πολιχνίτου. Κατ’ αρχήν οι αλυκές ήταν φυσικές και ξεκίνησαν από τα χρόνια της τουρκοκρατίας. Η θάλασσα έμπαινε τον χειμώνα από μόνη της μέσα στην πεδιάδα και το καλοκαίρι που εξατμιζόταν το νερά σχημάτιζε το αλάτι. Παλαιότερα η μεταφορά του αλατιού γινόταν με βαγόνια, τα οποία έσερναν άλογα. Το αλάτι του Πολιχνίτου θεωρείται από τα καλύτερα της Ελλάδος, είναι πολύ άσπρο και πολύ γευστικό και έχει μεγάλη περιεκτικότητα φυσικού ιωδίου.

Στο Δήμο Πολιχνίτου και σε απόσταση 6 χλμ. βρίσκονται τα Βασιλικά ξακουστά για τα μεταλλεία λευκολίθου και για το Πυραίον όρος όπως το ονομάζει ο Θεόφραστος το πευκοδάσος τους. Ονομάστηκαν έτσι γιατί στα Βυζαντινά χρόνια φιλοξενούσαν βασιλιάδες όπως η Ειρήνη η Αθηναία, ο Κωνσταντίνος ο Θ΄ ο Μονομάχος και άλλοι.

Στην Αχλαδερή, 15 χλμ. από τον Πολιχνίτο, (η ευρύτερη περιοχή της Αρχαίας Πύρρας), σήμερα υπάρχουν εγκαταστάσεις της πρώην Γεωργικής σχολής, στάβλοι, κατοικίες, αρχοντικά όπου και γίνονται με επιτυχία βιολογικές καλλιέργειες κυρίως ελαιόλαδου .

Μια από τις κόρες του γιου του ήλιου, του Μάκαρου, που κυρίευσε την Λέσβο ήταν η Πύρρα, της οποίας το όνομα πήρε η πόλη που χτίστηκε στην ανατολική πλευρά του ομώνυμου κόλπου του “Πυρραίου Ευρύπου” του σημερινού Κόλπου Καλλονής. Η Πύρρα καταποντίστηκε, όπως λέγεται, από σεισμό κατά το έτος 231 π.Χ. Στον βυθό της θάλασσας φαίνονται λιμενικά έργα, ίχνη ναού και άλλα, που ελκύουν την περιέργεια αλλά και το ενδιαφέρον των αρχαιολόγων. Κατά τον Θουκυδίδη, κατά την διάρκεια του Πελοποννησιακού πολέμου, όταν ο Αθηναίος Πάχης πολιόρκησε την Μυτιλήνη, ο αρχηγός του Σπαρτιατικού στόλου αποβιβάσθηκε στην Πύρρα και από εκεί μπόρεσε να εισέλθει στην Μυτιλήνη.

Σε τουριστικό κέντρο έχει εξελιχθεί στην περιοχή και η παραλία της Νυφίδας, όπου ο επισκέπτης μπορεί απολαύσει την αμμουδιά και τα γαλανά νερά του κόλπου, καθώς και να γευτεί θαλασσινούς μεζέδες στα ταβερνάκια που υπάρχουν δίπλα στο κύμα.  Η Νυφίδα έχει και αυτή την ιστορική της παράδοση.

Λέγεται ότι στην τοποθεσία της σημερινής Νυφίδας γινόταν ένα γάμος και προτού στρωθούν τα τραπέζια ήρθαν οι πειρατές. Η νύφη σώθηκε φεύγοντας καβάλα στο άλογο του γαμπρού. Στο δρόμο καθώς σκαρφάλωναν στα ανατολικά υψώματα του Πολιχνίτου έπεσε το παπούτσι της νύφης αλλά από την τρομάρα των πειρατών δεν σταμάτησαν να το πάρουν. Πιο πάνω σ’ ένα πρίνο σχίστηκε το μανίκι της νύφης και έμεινε κρεμασμένο πάνω στα κλαδιά. Αφού τελικά κατόρθωσαν να ξεφύγουν από τους πειρατές έστησαν τον χορό του γάμου και συνέχισαν τις γαμήλιες χαρές.

Ο Σταυρός (8 χλμ. Από τα Βατερά) είναι το μικρότερο διαμέρισμα του δήμου Πολιχνίτου. Το χωριό είναι χτισμένο στο βάθος της καταπράσινης κοιλάδας του ποταμού Βούρκου.  Υπάρχουν τρεις εκκλησιές, ο Άγιος Βαρθολομαίος, η Αγία Παρασκευή και ο Άγιος Θεράποντας. Κάποτε αριθμούσε περί τους 800 κατοίκους. Σήμερα μετά την μεγάλη μετανάστευση στην Αυστραλία, αλλά και την μετεγκατάσταση στην Αθήνα και Μυτιλήνη αριθμεί λιγότερο από 100 μόνιμους κατοίκους και στους δύο οικισμούς.

Ο Άνω και Κάτω Σταυρός, χωμένα μέσα στο πράσινο και στις λουλουδιασμένες αυλές τους, περιμένουν τον επισκέπτη να ηρεμήσει στα καφενεία πίνοντας το καφεδάκι του ή ακόμα να απολαύσει το γεύμα του κάτω από την σκιά αιωνόβιων πλατανιών.

Αξίζει να δει ο επισκέπτης την εκκλησία της Αγίας Παρασκευής , που μετά την πυρκαγιά του 2003 αναστηλώθηκε και έχει γίνει το κόσμημα της περιοχής. Στον Σταυρό υπάρχουν υπέροχες πεζοπορικές διαδρομές στις χαράδρες της Αγίας Φανερωμένης, της Αγίας Μαρίνας, του Αγίου Γεωργίου ή στο πανόραμα του Προφήτη Ηλία. Το καλοκαίρι στις 2 Ιουλίου υπάρχει το πανηγύρι του Αγίου Θεράποντα και κάθε χρόνο τον Αύγουστο γίνεται μεγάλο γλέντι, μοναδικό για τα το κέφι του.

Στον Άγιο Φωκά (4 χλμ. από τα Βατερά) θα απολαύσετε ένα από τα καλύτερα ηλιοβασιλέματα της ζωής σας. Στην άκρη του το γραφικό αλιευτικό καταφύγιο και από πάνω του το ομώνυμο εκκλησάκι, δίπλα στα ερείπια των πρωτοχριστιανικών ναών, που χτίστηκαν με υλικά απ’ το ιερό του Διόνυσου. Στην τοπική παράδοση διατηρήθηκε ζωντανή και η πίστη για το πέρασμα του Αχιλλέα από την περιοχή. Με υπερηφάνεια δείχνουν οι κάτοικοι ακόμα και σήμερα το πηγάδι στο δρόμο για τον Άγιο Φωκά, το οποίο άνοιξε ο Αχιλλέας και ονομάζεται «Αχιλλειοπήγαδο».

Όνειρο 10 χιλιόμετρα

Τα Βατερά απέχουν από τη Μυτιλήνη 50 χιλιόμετρα. Εκτός από τη μοναδική τους παραλία έκτασης δέκα χιλιομέτρων, διαθέτουν τα Βρίσα, περιοχή ιδιαιτέρως πλούσια σε παλαιοντολογικά απολιθώματα. Τα κυριότερα από τα απολιθωμένα ζώα που βρέθηκαν είναι η γνάθος, οι χαυλιόδοντες και τα άλλα τμήματα του σκελετού ενός προβοσκιδωτού, του μαστόδοντα Anancus arvenesis, το οποίο εξαφανίστηκε πριν από 1,6 εκατομμύρια χρόνια. Επίσης ανακαλύφθηκαν οστά από καμηλοπαρδάλεις, ρινόκερους, ελάφια, αντιλόπες, γαζέλες. Εντυπωσιακά ευρήματα αποτελούν τα απολιθωμένα οστά που ανήκουν σε μια τεράστια χελώνα μήκους περίπου 2,50 μέτρων, όσο περίπου ένα αυτοκίνητο. Το σπουδαιότερο από τα ευρήματα είναι οι υπερμεγέθεις πίθηκοι, οι νεώτεροι που βρέθηκαν στην Ευρώπη.

Στις αρχές του 19ου αιώνα οι κάτοικοι με τα πενιχρά μέσα που διέθεταν κατόρθωσαν να χτίσουν μέσα σ’ ένα χρόνο (1803 – 1804) την εκκλησία της Ζωοδόχου Πηγής, η οποία ως σύνολο, γραμμή και χρώμα χαρακτηρίζεται ως η λυρικότερη βασιλική του νησιού με ιδιαίτερης καλλιτεχνικής αξίας ξυλόγλυπτο τέμπλο. Η Βρίσα παρακολουθώντας τη γενικότερη ανάπτυξη του νησιού παρουσιάζει αξιόλογη οικονομική, κοινωνική και πνευματική πρόοδο. Το 1909 κατοικούν 480 οικογένειες, λειτουργούν δύο ατμοκίνητα ελαιοτριβεία, παράγει λάδι, γεννήματα, γλυκάνισο και σύκα. Συντηρεί με δικά της μέσα Παρθεναγωγείο και σχολείο Αρρένων και διαθέτει τρεις επιστήμονες γιατρούς και φαρμακείο.

Στη μυθική Βρίσα (3 χλμ. από τα Βατερά) που σχετίζεται με τον οικιστή της Λέσβου Μάκαρα αναφέρεται και η παράδοση για την ηρωίδα του Τρωικού πολέμου τη Βρισηίδα την «ικέλη χρυσέη Αφροδίτη», όπως την περιγράφει ο Όμηρος, το μήλο της έριδος ανάμεσα στον Αχιλλέα και στον Αγαμέμνονα. Κατά την παράδοση, η Βρισηίδα γεννήθηκε στη Βρίσα και ήταν κόρη του Βρισέα από τον οποίο προέρχεται και το όνομά της. Κι όταν ο Αχιλλέας κατέλαβε την Λυρνησσό, την πόλη που ζούσε η Βρισηίδα παντρεμένη με το βασιλιά Μύνητα, αφού σκότωσε τον άντρα της την πήρε ως πολύτιμο λάφυρο μαζί του στο στρατόπεδο των Ελλήνων στη Τροία.

Στο Λισβόρι (6 χλμ. από τον Πολιχνίτο) παράγεται η γλυκάνισος, ένα αρωματικό φυτό που οι σπόροι του χρησιμοποιούνται για την παρασκευή του ούζου. Το αρχικό του όνομά ήταν Λεσβόριον, όπως αναγράφει στο βιβλίο του «Λεσβιάς» ο Σταυράκης Αναγνώστου, προερχόμενο από τις λέξεις Λέσβος και Όριον. Το χωριό ιδρύθηκε τον 11ο ή τον 12ο αιώνα.

Στην περιοχή βόρεια του σημερινού χωριού στην παραλία «Κρουτήρ» υπάρχουν εκτεταμένα ερείπια προϊστορικού οικισμού που χρονολογούνται περί το 2000 π.Χ. και σύγχρονα προς την 5η πόλη της Τροίας. Έχει διαπιστωθεί η ύπαρξη ερειπίων καταποντισμένων λιμενικών εγκαταστάσεων. Επίσης βρέθηκαν όστρακα που μαρτυρούν την άνθηση Μυκηναϊκού πολιτισμού στη Λέσβο. Κοντά στην περιοχή αυτή ανακαλύφθηκαν τα ερείπια πύργου τη εποχής των Παλαιολόγων. Σε γειτονικό εξωκλήσι είναι εντοιχισμένο το μονόγραμμα του Μανουήλ Παλαιολόγου. Κοντά στο Σκαμνιούδι ανακαλύφθηκαν νομίσματα και ένας μολυβδόβουλος του πάπα της Ρώμης Ευγένιου του Δ’ , ενώ υπάρχουν και ερείπια Βυζαντινού οχυρού. Στη θέση που βρίσκεται το σημερινό χωριό αναφέρεται ότι βρισκόταν η πανάρχαια πόλη Λέσβος, αυτή που έδωσε το όνομά της σε ολόκληρο το νησί.

…Στα Βατερά της Λέσβου θα νιώσετε τη γοητεία του φυσιολάτρη και του κατατρεγμένου. Φρικιά και αποστασιοποιημένοι. Νορμάλ και αντιδραστικοί. Η παραλία έχει πάντα μια θέση για όλους. Η τύχη είναι πως δεν ανακαλύφθηκε από τους πολλούς. Κάνοντας μπάνιο μπροστά στο ξενοδοχείο «Αφροδίτη» κατάλαβα την απεραντοσύνη της θάλασσας. Είναι από τα λίγα μέρη που σε διακοπές ένιωσα την ψευδαίσθηση ότι το γαλάζιο συνεχίζεται μέχρι την αιωνιότητα. Σε τέτοια ξεχωριστά τοπία η συντονίζεσαι με τους κραδασμούς του απίθανου σκηνικού η τραβάς μια φωτογραφία και φεύγεις…

Παπαλίνα της ώρας

Λέσβος, νησί της αρμονίας, της ομορφιάς, της ηρεμίας. Τα μεζεδοπωλεία στον Πολιχνίτο και τα Βρίσα μας έμειναν αξέχαστα. Μαζί με το ούζο να δοκιμάσετε οπωσδήποτε την περίφημη παπαλίνα, σαρδέλα που παστώνεται φρέσκια για δυο ώρες στο αλάτι και ύστερα τρώγεται ωμή, σαν σούσι.

Από τον Πολιχνίτο, τα Βρίσα και τα άλλα χωριά μπορείτε να αγοράσετε περίφημα τυροκομικά προϊόντα (λαδοτύρι, γραβιέρα, κασέρι, βούτυρο), ντόπια λουκάνικα, λάδι, αλίπαστα, χάχλες (ένα είδος τραχανά), γλυκά του κουταλιού και (φυσικά) ούζο.

Ξενάγηση εξπρές

Το ταξίδι στη Λέσβο σε αποζημιώνει με τα πολλά αξιοθέατα. Στην πρωτεύουσα Mυτιλήνη έχουν την έδρα τους το Yπουργείο Aιγαίου, η Περιφέρεια Bορείου Aιγαίου και το Πανεπιστήμιο Aιγαίου. Tα πολλά διατηρητέα νεοκλασικά κτίρια της πόλης στις συνοικίες Κιόσκι και Σουράδα απεικονίζουν την ακμή που γνώρισε το νησί στα τέλη του 19ου αιώνα.

Στο Μητροπολιτικό ναό του Αγίου Αθανασίου φυλάσσεται το λείψανο του Aγίου Θεοδώρου του Βυζαντίου, πολιούχου της Μυτιλήνης, αλλά και λείψανα Πατριαρχών και Mητροπολιτών. H εκκλησία του Aγίου Θεράποντα, έργο του γνωστού αρχιτέκτονα Αργύρη Αδαλή, δεσπόζει στην περιοχή και εντυπωσιάζει με την κατασκευή του. Σύμφωνα με την παράδοση, είναι κτισμένος στον τόπο που βρισκόταν το Aσκληπιείο. Ακριβώς απέναντι βρίσκεται το Μουσείο Βυζαντινής Τέχνης με πλήθος πολύτιμων εκθεμάτων. Το Κάστρο της πόλης, που χτίστηκε επί Iουστινιανού εντυπωσιάζει με το μεσαιωνικό του χρώμα.

Δικαίως η Λέσβος έχει χαρακτηρισθεί ως το «νησί της Αρμονίας και της Ομορφιάς». Ο Μανταμάδος, 38 χλμ. από τη Μυτιλήνη, είναι γνωστός για το Μοναστήρι του Ταξιάρχη, για τη μεγάλη και σπουδαία παράδοσή του στην τέχνη της κεραμικής καθώς και για τα γαλακτοκομικά του προϊόντα. Ο Μόλυβος (ή Μήθυμνα) είναι η τουριστική πρωτεύουσα του νησιού. Δίπλα του βρίσκεται η Πέτρα, με τον χαρακτηριστικό της βράχο ύψους περίπου 40 μέτρων και στην κορυφή του είναι κτισμένη η Παναγία η Γλυκοφιλούσα. H Ερεσός, πατρίδα της δέκατης Μούσας, Σαπφούς, αλλά και του φυσιοδίφη Θεόφραστου, βρίσκεται στο δυτικό τμήμα της Λέσβου. Επίσης ενδιαφέρον παρουσιάζουν η συμπρωτεύουσα  Καλλονή, το Πλωμάρι, ο τρίτος μεγαλύτερος σε πληθυσμό δήμος και η Αγιάσος, καρφαλωμένη στην πλαγιά του Ολύμπου. Τέλος, 92 χιλ. από τη Μυτιλήνη, είναι το ψαροχώρι Σίγρι, που προσελκύει χιλιάδες τουρίστες, κάθε χρόνο για να δούν από κοντά τα απολιθώματα, που βρίσκονται στα γεωπάρκα του καθώς και αυτά που εκτίθενται στο Μουσείο του.

Τουριστικός οδηγός Λέσβου

…του συνεργάτη μας ΧΡΗΣΤΟΥ ΜΥΣΤΙΛΙΑΔΗ -Ταξίδια ΕΝ ΛΕΥΚΩ