Καταδύσεις με σφουγγαράδικο στυλ

Στο παρελθόν έχουν γίνει αρκετές μεμονωμένες προσπάθειες για την ανάδειξη της κατάδυσης με σκανταλόπετρα και μας θύμισαν την εποχή δόξας των σφουγγαράδων.  O Ιταλός Umberto Pelizzari που είναι ένα από τα μεγαλύτερα ονόματα της ελεύθερης κατάδυσης, στις 12 Σεπτεμβρίου 1998 στην Κάρπαθο, καταδύθηκε με σκανταλόπετρα στα 100 μέτρα, προς τιμή του Στάθη Χατζή.

Ποιος είναι ο Χατζής; Πρόκειται για το σφουγγαρά από την Σύμη, ο οποίος το 1913 απελευθέρωσε την άγκυρα του Ιταλικού πολεμικού Regina Margerita που είχε παγιδευτεί σε βάθος 48 οργιές (περίπου 82,5 – 87,5 μέτρα).  Ο Ιταλός δύτης στην κατάδυσή του είχε μοναδικό εξοπλισμό το μαγιό, ένα μανταλάκι στη μύτη και τη σκανδαλόπετρα. 

Σημειώνεται ότι η μέθοδος της κατάδυσης με σκανταλόπετρα, που έφτασε σε μέγιστα επίπεδα τελειότητας, σταμάτησε να χρησιμοποιείται από την δεκαετία του 1960 περίπου, λόγω της ανάπτυξης του καταδυτικού εξοπλισμού και της μείωσης των σπογγαλιευτικών πεδίων.

Η σκανταλόπετρα είναι ένα κομμάτι πέτρας, συνήθως μάρμαρο η γρανίτης, με στρογγυλεμένες γωνίες και υδροδυναμικό σχήμα,  βάρους από 8-14 κιλά, το οποίο χρησιμοποιούσαν οι σφουγγαράδες από την αρχαιότητα μέχρι πριν από λίγα χρόνια (τη δεκαετία του ’60), σαν βοηθητικό εργαλείο στις καταδύσεις τους. Στην μια της άκρη υπάρχει μια τρύπα στην οποία είναι δεμένο ένα μακρύ σχοινί που ξετυλίγεται από την βάρκα κατά την κατάδυση και ξαναμαζεύεται κατά την ανάδυση. Σ’ αυτήν είναι περασμένο και ένα μικρό σχοινί με μια θηλιά, την οποία περνά στον καρπό του ο σφουγγαράς, για να μπορεί να ελευθερώνει τα χέρια του χωρίς να χαθεί η σκανταλόπετρα και η σύνδεσή του με την βάρκα.

Ο γυμνός δύτης βουτούσε από την βάρκα κρατώντας την σκανταλόπετρα με τα δύο του χέρια και τον ένα καρπό περασμένο στην θηλιά. Στην διάρκεια της κατάδυσης χρησιμοποιούσε την σκανταλόπετρα σαν βάρος για να καταδύεται γρήγορα, σαν πηδάλιο για να αλλάζει κατεύθυνση και σαν φρένο για να επιταχύνει η να επιβραδύνει τον ρυθμό κατάδυσης.

Όταν έφτανε στον βυθό, ελευθέρωνε τα χέρια του για να μαζέψει τα σφουγγάρια και όταν τελείωνε τη δουλειά του έδινε το σχετικό σήμα στον βοηθό πάνω στη βάρκα, με το σκοινί που ήταν δεμένο στην σκανταλόπετρα. Τότε ο βοηθός, τραβώντας το σκοινί, ανέβαζε στην επιφάνεια τον σφουγγαρά που στηριζόταν στο σκοινί η και με τα πόδια του πάνω στην σκανταλόπετρα.

Όπως φαίνεται από αυτή τη μικρή περιγραφή η σκανταλόπετρα έχει πολλαπλό ρόλο. Είναι το αντίστοιχο των σημερινών βαρών που χρησιμοποιούνται στις καταδύσεις αλλά ταυτόχρονα είναι πηδάλιο, φρένο και βάση στήριξης κατά την ανάδυση. Ενώ το σχοινί που είναι δεμένη, εκτός των άλλων, είναι το μέσο επικοινωνίας με την βάρκα.

Η μέθοδος της κατάδυσης με σκανταλόπετρα έχει ιστορία χιλιάδων χρόνων. Είναι μια σκληρή δουλειά, αλλά  η βιομηχανοποίηση των καταδύσεων, την οδήγησαν σε πλήρη εξαφάνιση. Μπορούμε να ισχυριστούμε ότι η κατάδυση με σκανταλόπετρα είναι ο πρόγονος και οι ρίζες της ελεύθερης κατάδυσης, τουλάχιστον σε Ευρωπαϊκό επίπεδο. Με ορολογία αθλητικής ελεύθερης κατάδυσης, θα την περιγράφαμε ως: Ελεύθερη κατάδυση με εναλλασσόμενα βάρη, χωρίς κανένα βοηθητικό εξοπλισμό όπως μάσκα, βατραχοπέδιλα, ρούχο η στολή.

Η κατάδυση με σκανταλόπετρα δεν συγκαταλέγεται στο πρόγραμμα των συλλόγων και ομοσπονδιών που ασχολούνται με την ελεύθερη κατάδυση. Υπάρχουν λόγοι γι’ αυτό: Η ελεύθερη κατάδυση σαν αθλητική δραστηριότητα είναι σχετικά νέα και ουσιαστικά ξεκίνησε όταν η κατάδυση  με σκανταλόπετρα είχε ήδη σταματήσει να χρησιμοποιείται. Η κατάδυση με σκανταλόπετρα ήταν πάντα επαγγελματική κατάδυση και ποτέ δεν ήταν τρόπος αναψυχής η αθλητισμού.

Η Τουρκάλα Yasemin Dalkilic είναι μια μεγάλη αθλήτρια της ελεύθερης κατάδυσης και θρύλος στην Τουρκία. Το 2002 έκανε μια βουτιά στα 50 μέτρα με σκανταλόπετρα στην Αλικαρνασσό  (Μποντρούμ) προς τιμήν των Τούρκων σφουγγαράδων.

Επίσης, στο Βόλο το 2004 ο γυμναστής Χρόνης Χλίτσιος, κάνει βουτιά με σκανταλόπετρα στα 80 μέτρα.

Αγώνες ελεύθερης κατάδυσης με σκανταλόπετρα διοργανώνει η Ένωση Ξενοδόχων Καλύμνου το φετινό καλοκαίρι, στο διάστημα 21-27 Αυγούστου, στα πλαίσια ανάδειξης, αξιοποίησης και προβολής της καταδυτικής της κληρονομιάς, βασιζόμενη στις γνώσεις και την εμπειρία των Καλύμνιων σφουγγαράδων, αλλά και την αθλητική τεχνική που έχει αναπτύξει ο Καλύμνιος ιατρός καταδυτικής-υπερβαρικής ιατρικής Νικόλας Τρικοίλης.

Οι φετεινοί αγώνες ελεύθερης κατάδυσης με σκανταλόπετρα θα είναι αφιερωμένοι στον Σκεύο Ζερβό, καθηγητή Ιατρικής και αγωνιστή για την απελευθέρωση της Δωδεκανήσου. Επιπλέον ο Ζερβός θεωρείται πατέρας των μεταμοσχεύσεων και της τηλεϊατρικής, ενώ έχει περιγράψει και την «Νόσο των γυμνών Σπογγαλιέων».

Αξιοσημείωτο είναι ότι στα πλαίσια των αγώνων Ελεύθερης Κατάδυσης θα διεξαχθεί στην Κάλυμνο ημερίδα με θέμα «Καταδυτικός Τουρισμός – ο νέος Νόμος για τις Καταδύσεις – Καταδυτικά Πάρκα».

Σύνταξη: Χρήστος Μυστιλιάδης

Πηγή: http://www.enlefkotv.com