Απόκριες και καρναβάλια στην Ελλάδα (videos)

Απόκριες και καρναβάλια στην Ελλάδα

Με τη λατινογενή λέξη Καρναβάλι, την αντίστοιχη της ελληνικής απόκρεω ή αποκριά, χαρακτηρίζεται η περίοδος των τριών εβδομάδων πριν από την Καθαρά Δευτέρα, κατά την οποία επικρατεί το έθιμο του μασκαρέματος.

Κυριολεκτικά «Αποκρεά» σημαίνει τον αποχαιρετισμό της περιόδου κρεατοφαγίας ή την αποχή από το κρέας (από-κρεώ). Αντίστοιχα και η λατινογενής λέξη «Καρναβάλι» είναι σύνθετη από τις λέξεις carne = κρέας και vale = χαιρετώ.

Οι Απόκριες αποτελούν ουσιαστικά την εισαγωγή στην περίοδο της νηστείας και προετοιμασίας για τη μεγαλύτερη γιορτή της χριστιανοσύνης, το Πάσχα.

Αθήνα

Στην πρωτεύουσα, ο πολιτισμικός οργανισμός του Δήμου Αθηναίων οργανώνει εκδηλώσεις σε κεντρικές πλατείες και γειτονιές της πρωτεύουσας, φέρνοντας τις Αποκριές στην καθημερινότητα των Αθηναίων.

Πάτρα

Στην αχαϊκή πρωτεύουσα και κατεξοχήν καρναβαλική πόλη, όπου ο θεσμός του καρναβαλιού, αποτελεί το σήμα κατατεθέν της πόλης εδώ και 150 χρόνια, διοργανώνονται θεάματα δρόμου με καλλιτέχνες, σχήματα διεθνούς κύρους και χορό ενώ οι εκδηλώσεις, θα κορυφωθούν με τη μεγάλη παρέλαση των καρναβαλιστών στους κεντρικούς δρόμους και πλατείες και το κάψιμο του βασιλιά Καρνάβαλου.

Κρήτη

Οι οργανωτές στην Κρήτη εδώ και καιρό έχουν πιάσει δουλειά και οι ομάδες που συμμετέχουν ετοιμάζονται και δίνουν ραντεβού σε ένα ατελείωτο γλέντι χαράς.
Στα Χανιά εκτός από τα δεκάδες πάρτυ μεταμφιεσμένων που γίνονται σε κάθε γωνιά του νομού, την παράσταση αναμένεται να κλέψουν οι παραδοσιακές εκδηλώσεις για το βασιλιά Καρνάβαλο που θα γίνουν στους δήμους Κίσαμο, Παλαιόχωρα, Ακρωτήρι, Σούδα και Βατόλακκο με τη συμμετοχή δεκάδων αρμάτων και ομάδων καρναβαλιστών. Οι καρναβαλικές εκδηλώσεις στο νομό Χανίων περιλαμβάνουν ακόμα βραβεύσεις, χορούς μεταμφιεσμένων ενώ σε πολλές περιοχές οργανώνεται και το κυνήγι του θησαυρού.
Στο Ρέθυμνο, όπου οι εκδηλώσεις έχουν ξεκινήσει από την πρώτη Κυριακή της Αποκριάς με το παιδικό κυνήγι του κρυμμένου θησαυρού, αναβιώνουν παλιά έθιμα, όπως ο “Κάντης”, καντάδες στα στενά της Παλιάς Πόλης του Ρεθύμνου και αναβίωση εθίμων σε χωριά του νομού όπως το κλέψιμο της νύφης και το Πιπέρι.

Σκύρος

Μοναδικό το καρναβάλι της Σκύρου, χάρη στα ξεχωριστά δρώμενα με τους ντόπιους μεταμφιεσμένους σε “Γέρους”, “Κορέλες” και “Φράγκους” που σείουν τα κουδούνια τους μέχρι τελικής πτώσεως.

Τρίπολη

Αποκριάτικο δρώμενο ευετηρίας, για την καλή χρονιά, την πλούσια καρποφορία της γης και την αφθονία των κοπαδιών γιορτάζει την Καθαρή Δευτέρα η Νέδουσα, αναβιώνοντας παμπάλαια έθιμα σε μια από τις λίγες αγροτικές γιορτές που διατηρούν μέχρι σήμερα τον παραδοσιακό χαρακτήρα τους. Το πρωί της Καθαρής Δευτέρας οι καρναβαλιστές, μεταμφιεσμένοι τραγόμορφα και ζωσμένοι βαριά ποιμενικά κουδούνια, επισκέπτονται όλα τα σπίτια (δρώμενο ευετηρίας που αποκαλείται και “‘Αγερμός”) και μαζεύουν οτιδήποτε τους προσφέρουν οι χωρικοί: φρούτα, νηστίσιμα φαγητά, ξηρούς καρπούς, κρασί. Το μεσημέρι αρχίζει η γιορτή της αναπαράσταση της ζωής του ανθρώπου: σπορά και όργωμα της γης, θέρισμα, γάμος, θάνατος και ανάσταση, όπου όλοι γιορτή γιορτάζουν όλοι κυκλοφορούν με μουτζουρωμένα πρόσωπα για να ξορκίζουν το κακό.

Θήβα

Εκεί ξεχωρίζει το έθιμο του “Βλάχικου Γάμου”, που τελείται την Καθαρά Δευτέρα, ενώ το “Αλευρομουντζούρωμα” στο Γαλαξίδι είναι ένα έθιμο με ρίζες χαμένες στο χρόνο.

Άμφισσα

Στην Άμφισσα το τελευταίο Σαββατοκύριακο της Αποκριάς αναβιώνει ο «Θρύλος του Στοιχειού». Από τη συνοικία Χάρμαινα, όπου βρίσκονται τα παλιά Ταμπάκικα και τα σκαλιά του Αϊ Νικόλα, κατεβαίνει το “στοιχειό” -που στοιχειώνει την πόλη- και μαζί ακολουθούν εκατοντάδες μεταμφιεσμένοι.Ανατολική Μακεδονία και Θράκη

Ανατολική Μακεδονία και Θράκη

Κορυφώνονται οι εκδηλώσεις και σε ολόκληρη την ανατολική Μακεδονία και Θράκη με επίκεντρο το Ξανθιώτικο καρναβάλι. Την παραμονή της καρναβαλικής παρέλασης, στην κεντρική πλατεία της Ξάνθης θα δοθεί συναυλία από το δημοφιλές συγκρότημα “Goin’ through and the family”. Το βράδυ της ίδιας μέρας τα αποκριάτικα πληρώματα θα παρελάσουν στους κεντρικούς δρόμους της πόλης χορεύοντας σε ξέφρενους καρναβαλικούς ρυθμούς. Η παρέλαση θα καταλήξει στην κεντρική πλατεία όπου το γλέντι θα συνεχιστεί μ’ ένα ξέφρενο πάρτι. Την Κυριακή το μεσημέρι άρματα και χιλιάδες καρναβαλιστές θα ξεχυθούν στους δρόμους της Ξάνθης, με χρώματα και μουσικές να συνοδεύουν τον βασιλιά καρνάβαλο ενώ το βράδυ της Κυριακής, θα τελεστεί το φαντασμαγορικό Ξανθιώτικο έθιμο που αναβιώνει το έθιμο του καψίματος “Τζάρου”.

Καβάλα

Στην έδρα του Δήμου Ελευθερών, τη Νέα Πέραμο, στην δυτική ακτή της Καβάλας, οι πολιτιστικοί σύλλογοι της περιοχής σε συνεργασία με τη Δημοτική Αρχή διοργανώνουν μεγάλη καρναβαλική εκδήλωση που θα συνοδευτεί από ένα ξέφρενο πάρτι στην πλατεία με τη συμμετοχή τοπικών μουσικών συγκροτημάτων.

Θάσος

Στα Δημοτικά Διαμερίσματα Παναγίας και Ποταμιάς, στο νησί της Θάσου, την Καθαρή Δευτέρα και την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς αναβιώνουν δυο ένα από τα παλιότερα καρναβάλια της περιοχής που βασίζονται σε Διονυσιακές παραδόσεις με πειράγματα, βωμολοχίες και αυτοσχέδια θεατρικά δρώμενα.

Δράμα

Στην ευρύτερη περιοχή του νομού Δράμας την κατεξοχήν έκφραση του σύγχρονου αποκριάτικου πανηγυρισμού αντιπροσωπεύει το καρναβάλι της Χωριστής, την Καθαρά Δευτέρα, όπου συνηθίζονταν από παλιά παραδοσιακές μεταμφιέσεις και ποικίλες παραστάσεις και αναπαραστάσεις.

Την Καθαρά Δευτέρα ο επισκέπτης της Δράμας έχει την ευκαιρία να παρακολουθήσει στο Καλαμπάκι και τη Μαυρολεύκη ένα από τα πιο σημαντικά δρώμενα του ελληνικού ιστορικού χώρου, γνωστό με την ονομασία “Καλόγερος”. Ο “Καλόγερος”, που αντιπροσωπεύει το αγαθό πνεύμα της βλάστησης και της καρποφορίας, είναι μεταμφιεσμένος με παλιόρουχα που μιμούνται προβιές και με κουδούνια, από τα οποία ένα έχει φαλλική σημασία. Μαζί με άλλους μεταμφιεσμένους επισκέπτεται, με ορισμένο εθιμικό τυπικό, τα σπίτια του χωριού, όπου οι γυναίκες τον ραίνουν με πολυσπόρια, σύμβολα πλούσιας παραγωγής. Τις επισκέψεις ακολουθούν μιμητικό όργωμα και εικονική σπορά, καθώς και εικονικός θάνατος και ανάσταση του “Καλόγερου”.

Σειρά εκδηλώσεων διοργανώνονται και σε πολλές άλλες περιοχές της Ελλάδας όπου πάντα έχει την τιμητική του ο βασιλιάς Καρνάβαλος.

Στη Λέσβο τελείται το έθιμο των “Κουδουνάτων” οι οποίοι συμβολίζουν τις ψυχές πεθαμένων, που έχουν το χάρισμα να γονιμοποιούν τη γη.

Στη Νάουσα αναβιώνει και φέτος το έθιμο “Γενίτσαροι και Μπούλες”, που έχει τις ρίζες του στην αρχαιότητα και, πιο συγκεκριμένα, στη λατρεία του θεού Διονύσου.

Στην Κοζάνη ξεχωρίζουν οι Φανοί -φωτιές που ανάβουν σε γειτονιές της πόλης- και η ενεργή συμμετοχή των κατοίκων που ετοιμάζουν το γλέντι του Φανού, χορεύουν υπό τους ήχους των χάλκινων πνευστών και τραγουδούν τα “Ξιανέντραπα” αλλά και τραγούδια κλέφτικα, της αγάπης και της ξενιτιάς.

Το “έθιμο της Λάμκας” ξεχωρίζει στην Έδεσσα. Αυτό ανάγεται σε πολύ παλιά χρόνια αλλά επιβιώνει μέχρι τις μέρες μας. Την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς όλη η οικογένεια συγκεντρώνονταν στο σπίτι του παππού ή του προπάππου. Τα μέλη της οικογένειας αντάλλασσαν ευχές ενόψει της Σαρακοστής και ζητούσαν συγχώρεση για τα λάθη τους. Στη συνέχεια ο παππούς έδενε σε ένα καλάμι μία κλωστή από την οποία κρεμούσε ένα αβγό και το κουνούσε. Τα παιδιά της οικογένειας προσπαθούσαν να πιάσουν το αβγό με το στόμα και όποιο παιδί τα κατάφερνε έπαιρνε ένα συμβολικό δώρο ως επιβράβευση. Με αυτόν τον τρόπο η οικογένεια ετοιμάζονταν να μπει στη Σαρακοστή καθαρή από αμαρτίες και να προετοιμαστεί για το Πάσχα.

Στην Κέρκυρα την τελευταία Κυριακή της Αποκριάς γίνεται το κάψιμο του Σιορ Καρνάβαλου, αφού προηγουμένως έχει διαβαστεί η διαθήκη του ενώ στη Ζάκυνθο τελείται το έθιμο της “Κηδείας της Μάσκας”

Αποτελούν για τους πιστούς μια περίοδο εκτόνωσης, πριν αρχίσει η Σαρακοστή, που ξεκινά την Καθαρά Δευτέρα. Με τη νηστεία της Σαρακοστής οι πιστοί προετοιμάζονται ψυχικά και σωματικά για να παρακολουθήσουν τα Θεία Πάθη κατά τη Μεγάλη Εβδομάδα.

Οι ρίζες των εθίμων της Αποκριάς μπορούν να ανιχνευθούν στην αρχαιότητα. Σχετίζονται με τις λατρευτικές γιορτές προς τιμήν του θεού Διονύσου, στις οποίες κυριαρχούσε ο ενθουσιασμός, η ευθυμία και η σκωπτική διάθεση. Με την επικράτηση του χριστιανισμού, στοιχεία της αρχαιοελληνικής λατρείας συνδυάστηκαν στη συνείδηση και τις παραδόσεις του λαού με την περίοδο πριν από τη Σαρακοστή.

Από το 19ο αι. μέχρι σήμερα το καρναβάλι ξεκινά κάθε χρόνο την Κυριακή του Τελώνη και Φαρισαίου και λήγει την Κυριακή της Τυροφάγου.