Πώς μαζεύουμε και συντηρούμε τα βότανα

Τα περισσότερα βότανα είναι προτιμότερο να τα κόβουμε λίγο πριν ανθίσουν, με εξαίρεση το δεντρολίβανο, το θυμάρι και το χαμομήλι, που τα κόβουμε όταν τα άνθη της έχουν ανοίξει για τα καλά.

Μία βασική συμβουλή: μη ψάχνετε άδικα για βότανα σε χωράφια όπου έχουν ρίξει ζιζανιοκτόνα.

Αποφεύγετε να μαζεύετε άγρια χόρτα από τις άκρες πολυσύχναστων δρόμων, που είναι εκτεθειμένα στα καυσαέρια των αυτοκινήτων. Αποφεύγετε επίσης να τα μαζεύετε από αγρούς και χωράφια όπου έχουν χρησιμοποιηθεί φυτοφάρμακα και

Πρέπει να μαζεύουμε τα βότανα όταν θα τα έχει δει αρκετά ο ήλιος εκείνη τη μέρα, για να είναι στεγνά. Γιατί αν τα μαζέψουμε πολύ πρωί, πριν στεγνώσει η πρωινή δροσιά που κάθεται πάνω τους δεν θα διατηρηθούν για καιρό.

Μια άλλη βασική συμβουλή για να μη γίνουμε αιτία να εξαφανιστούν τα θαυματουργά βότανα από την ελληνική γη είναι να μη κόβουμε ταυτόχρονα όλα τα βλαστάρια, όλα τα φύλλα ή όλες τις κορυφές από ένα βότανο. Αλλά αφού κόψουμε μερικά, να το αφήνουμε να «αναρρώσει».

Και καλά θα κάνουμε να έχουμε πάντα στο αυτοκίνητο ένα κοφτερό μαχαίρι ή ένα μικρό ψαλίδι κηπουρικής, για να μη τα μωλωπίζουμε και να μη ταλαιπωρούμαστε κι εμείς.

Μην κόβετε πολλά βότανα ταυτόχρονα ούτε σε μεγάλες ποσότητες, για να μπορείτε να τα ξεράνετε εύκολα και γρήγορα μια και ο χρόνος και οι συνθήκες που τα ξεραίνουμε παίζουν σπουδαίο ρόλο στη διατήρηση του αρώματος και των θεραπευτικών ιδιοτήτων τους.

Τα πλένετε με χλιαρό νερό, τα στραγγίζετε και τα δένετε σε ματσάκια.
Αφού τα κόψετε γρήγορα και χωρίς να τα ζουλάτε, τα τσάκια (όχι σφιχτά) που τα κρεμάτε σε ένα σκιερό μέρος να ξεραθούν. (Εξαιρείται και σ’ αυτό το χαμομήλι, που δεν πρέπει να πλένεται ποτέ. Το μόνο που πρέπει να φροντίζουμε με αυτό το τόσο χρήσιμο βότανο είναι να μη προέρχεται από πολυσύχναστο μέρος. Όσο πιο απάτητο και μακριά από δρόμους τόσο καλύτερα.

Πως ξεραίνουμε τα βότανα

Ας δούμε τώρα με ποιους τρόπους μπορούμε να τα ξεραίνουμε καλύτερα. Είπαμε πριν λίγο ότι μπορούμε να τα δένουμε σε ματσάκια και να τα κρεμάμε σε ένα σκιερό μέρος με καλό αερισμό, κι αυτή είναι η πιο απλή λύση για ανθρώπους που δεν θέλουν να κάνουν πολύπλοκη τη ζωή τους.

Αφού δέσετε τα ματσάκια από τα κλωνάρια βρείτε ένα σκοτεινό μέρος που να αερίζεται καλά και να μην έχει ούτε χαμηλή θερμοκρασία ούτε πολύ ψηλότερη από τη θερμοκρασία της ατμόσφαιρας (γιατί τότε τα φύλλα θα ζαρώσουν, θα χάσουν το άρωμά τους και θα πάρουν καφέ χρώμα). Μια αποθήκη, μια σοφίτα, ένα υπόγειο ή κι ένα ντουλάπι μισάνοιχτο είναι κατάλληλα μέρη, αν αερίζονται αρκετά. Αρκεί στα μέρη αυτά να μη βλέπει ο ήλιος τα βότανά μας κι έτσι οι ακτίνες του να μη εξατμίζουν το αιθέριο λάδι που περιέχουν, ούτε να αλλοιώνουν το χρώμα των βοτάνων, μια και οι ουσίες που δίνουν το χρώμα στα φυτά έχουν σχέση με τις φαρμακευτικές ιδιότητές τους.

Σκεπάστε τα με ένα χαρτί ή με ένα καθαρό λινό ύφασμα, για να μη γεμίσουν σκόνη και ξεχάστε τα για δύο-τρεις μέρες ως δύο βδομάδες. Συνήθως στα πιο ζεστά σημεία της χώρας μας τα βότανα ξεραίνονται αμέσως, ενώ στα πιο βόρεια, χρειάζονται περισσότερες μέρες.

Και πότε είναι έτοιμα πια για φύλαξη;

Όταν δεν έχουν πια ίχνος υγρασίας πρέπει να τρίβονται εύκολα με τα δάχτυλα, σαν να ήταν φρυγανισμένα. Όσα ματσάκια με κορυφές βοτάνων έχουν σπόρους, καλύτερα να τα βάζετε σε χάρτινη σακούλα, που ν’ αφήνει
όμως στο πάνω μέρος να μπαίνει αέρας. Έτσι όταν ξερα σπόροι θα πέσουν μέσα στη σακούλα και θα τους φυλάξετε κι αυτούς μια και συχνά είναι πιο πολύτιμοι από τα θούν οι Τους σπόρους τους απλώνετε, καλυμμένους με χαρτί, να φύλλα. ξεραθούν τέλεια άλλες 15 μέρες.

Τα ξεραμένα βότανα πρέπει να φυλάγονται ένα-ένα σε δοχεία γυάλινα ή ξύλινα που κλείνουν καλά, σε σκοτεινό μέτ ρος (ας πούμε σ’ ένα κλειστό ντουλάπι) για να διατηρή σουν περισσότερο καιρό τις θεραπευτικές τους ιδιότητες. Μη φυλάτε ποτέ διαφορετικά βότανα στο ίδιο δοχείο).

Μπορείτε έτσι να τα έχετε το πολύ για ένα χρόνο. Μόλις βγουν τα καινούρια πετάξτε τα γιατί στο μεταξύ θα έχουν χάσει τις θεραπευτικές ιδιότητες για τις οποίες τα φυλάξατε ή βάλτε τα στον κήπο για κοπριά.

Αν τέλος θελήσετε να συντομεύσετε το χρόνο κρεμάστε τα ματσάκια σε ένα καλά αεριζόμενο μέρος, κοντά στην ηλεκτρική κουζίνα (όχι από πάνω της) κι αν έχετε να ξεράνετε μαϊντανό, άνηθο, μάραθο, κρεμμύδι ή πολύ ευαίσθητα λουλούδια, βάλτε τα στο σβησμένο φούρνο, επάνω σε ένα λαδόχαρτο, όταν πια η θερμοκρασία του φούρνου θα έχει κατέβει στους 30 βαθμούς Κελσίου κι αφήστε ανοιχτή την πόρτα του. (Γενικά, να μην έρχονται ποτέ τα βότανα σε επαφή με μέταλλα).

Υπάρχει όμως άλλη μία άλλη μέθοδος να φυλάξετε βότανα για καιρό, χρησιμοποιώντας την κατάψυξη του ψυγείου σας (ή ειδικό καταψύκτη). Αυτή η διαδομένη στη Γαλλία, την Αγγλία και την Αμερική,  μέθοδος είναι πολύ απλή και ενδιαφέρουσα γι’ αυτό την περιγράψω για όσους θα ήθελαν να τη δοκιμάσουν:

Δένουμε τα βότανα σε ματσάκια, τα ξεπλένουμε ελαφρά αν χρειάζεται, και τα στραγγίζουμε καλά, αφού πρώτα βάλαμε σε μία κατσαρόλα νερό να βράσει (και τη βγάλαμε από τη φωτιά) και σε μία άλλη παγωμένο νερό. Ρίχνουμε τα βότανα σε βραστό νερό και με μια ξύλινη καποια κρατάμε κάτω από την επιφάνεια του νερού για ένα 10 με το ρολόι. Ύστερα τα βγάζουμε με την κουτάλα ή με τσιμπίδα της σαλάτας και τα ρίχνουμε στο παγωμένο νερό όπου τα αφήνουμε για δύο λεπτά. Τα βγάζουμε κι από τις τα στραγγίζουμε καλά, γιατί δεν πρέπει να είναι καθόλο βρεγμένα όταν μπουν στην κατάψυξη, τα βάζουμε σε σακουλάκια από πολυαιθυλένιο, στα οποία έχουμε κοιτα αυτοκόλλητες ετικέτες όπου γράψαμε τι θα περιέχει ημερομηνία που τα καταψύξαμε κι αφού δέσουμε γράφουμε το όνομαμα κάθε σακούλας και τα βάζουμε στην κατάψυξη.

Όταν πια θα έχετε συνηθίσει να λατρεύετε τα βότανα κι αν σας αρέσουν οι «αλλιώτικες ιδέες δοκιμάστε να ψιλοκόψετε όποια αρωματικά βότανα σας αρέσουν, βάλ τε τα σε παγοθήκες, γεμίστε τις με νερό και βάλτε τις στην κατάψυξ Όταν θα χρησιμοποιείτε τα παγά κια σε αναψυκτικά, σούπες και φαγητά, θα με θυμάστε…

Καλό είναι, επίσης, να έχετε πάντα στην κουζίνα σας μερικούς σπόρους, σε μικρά γυάλινα βαζάκια, που έχουν πολλαπλές χρήσιμες ιδιότητες. Οι πιο χρήσιμοι είναι οι σπόροι του γλυκάνισου, του κάρδαμου, του σέλινου, του μάραθου, του κύμινου, του άνηθου και το σουσάμι.

Και κάτι ακόμη: Αν θελήσετε να φυτέψετε στον κήπο σας αρκετά βότανα πρέπει να τους εξασφαλίσετε τις φυσικές εδαφολογικές συνθήκες στις οποίες αναπτύσσονται τα αυτοφυή. Γιατί αν, ας πούμε, προσπαθήσετε ένα ξερικό βότανο σε μέρος που ποτίζεται συχνά ή αν μεταφέρετε στην πόλη ένα φυτό από μεγάλο υψόμετρο ακόμη κι αν «πιάσει», τα συστατικά του δεν θα έχει σχέση με των αυτοφυών.

Πάνω από όλα όμως να θυμάστε πάντα ότι οι θεραπείες με φαρμακευτικά βότανα πρέπει να συνεχίζονται για αρκετό χρόνο, μέχρι να μας δώσουν ό,τι ευεργετικό για την υγεία έχουν να μας δώσουν. Γι’ αυτό καλό είναι να εφαρμόζετε μία γενική αρχή:

Δηλαδή να χρησιμοποιείτε μία μέση δόση, 3 φλιτζάνια τη μέρα, όπου δεν υπάρχουν διαφορετικές οδηγίες και να τα πίνετε με μικρές γουλιές, που να μένουν λίγη ώρα στο στόμα πριν καταπιείτε.

Κάθε δύο βδομάδες κάνετε μία διακοπή μιας βδομάδας, για να αποφύγετε τον εθισμό.
Αν το βρίσκετε απαραίτητο να γλυκάνετε το αφέψημα ή έγχυμα μη χρησιμοποιείτε ζάχαρη αλλά λίγο μέλι.

Οι ασθένειες που θεραπεύει κάθε βότανο, δείτε αναλυτικά εδώ

-βότανα αντιβιοτικά της φύσης